Κιθαιρώνας. Καλυμμένος από πυκνά δάση πεύκων και ελάτων, ο Κιθαιρώνας απλώνεται στα βορειοδυτικά της Αττικής, στα σύνορα της Μεγαρίδας και της Βοιωτίας, και αποτελεί τμήμα της οροσειράς που συνδέει την Πάρνηθα με τον Παρνασσό. Ξεκινάει στα δυτικά από τον όρμο Λιβαδόστρου, βαίνει παράλληλα προς την ακτή του κόλπου των Αλκυονίδων και, ενωμένος με τον ορεινό όγκο της Πάστρας, φθάνει στο οροπέδιο της Σκούρτας, στην περιοχή των Δερβενοχωρίων. Προς τη μεγαρική πεδιάδα, ο Κιθαιρώνας εκτείνεται μέχρι το όρος Πατέρας. Το μήκος του είναι περίπου 32 χιλιόμετρα και το μέγιστο πλάτος του περί τα 6 χιλιόμετρα. Η υψηλότερη κορυφή του είναι ο Προφήτης Ηλίας ή Ελατιά (1.409 μέτρα) και εντοπίζεται μεταξύ Πλαταιών και Αιγοσθένων. O ορεινός όγκος της Πάστρας βρίσκεται μετα-ξύ των Ερυθρών και του οικισμού των Σκούρτων. Χαρακτηρίζεται από απότομες πλαγιές και μεγάλες ρεματιές. Μεταξύ του Κιθαιρώνα και της Πάστρας υπάρχει το πέρασμα της Κάζας, από όπου διέρχεται η παλαιά εθνική οδός Αθηνών-Θηβών. Από εκεί περνούσε και ο δρόμος «δι’Ελευθερών» ή Δρυός Κεφαλών ή Τριών Κεφαλών, ο οποίος συνέδεε τη Θήβα με την Ελευσίνα κατά την αρχαιότητα και αποτελούσε το κύριο πέρασμα προς τη Βοιωτία. Στα ανατολικά του δρόμου, λίγο πάνω από την Κάζα, αμέσως βόρεια της διασταύρωσης προς Βίλια, σε μεμονωμένο ύψωμα, δεσπόζουν τα εντυπωσιακά ερείπια του φρουρίου των Ελευθερών, που είναι γνωστό και ως Γυφτόκαστρο. Πρόκειται για θέση εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας, καθώς επόπτευε το σημαντικό πέρασμα, αλλά και την εύφορη πεδιάδα της Οινόης.

Εκτός από τον «δι’ Ελευθερών» δρόμο, υπήρχε και δεύτερη δίοδος, πιο απότομη, που οδηγούσε από τα Μέγαρα ή την Ελευσίνα (μέσω Βιλίων) στιςΠλαταιές μέσω του Κιθαιρώνα. Επιπλέον, έχουν εντοπιστεί και άλλοι μικρότεροι δρόμοι, που δεν αποτελούσαν κύρια περάσματα, στα ανατολικά του δρόμου Μεγάρων-Πλαταιών. Αυτοί φαίνεται πως χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα μέχρι τα νεότερα χρόνια και μπορεί κανείς να τους διακρίνει ακόμη και σήμερα στις πλαγιές του Κιθαιρώνα, πάνω από τις Ερυθρές. Τα ορεινά μονοπάτια του Κιθαιρώνα, αρχαία ή νεότερα, τα διέσχισαν πολλοί από τους Ευρωπαίους περιηγητές, οι οποίοι ταξίδευαν από τη Βοιωτία προς την Αττική ή αντιστρόφως. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Κιθαιρών ήταν παλαιός βασιλιάς των Πλαταιών, από τον οποίο πήρε το όνομά του το γειτονικό βουνό. Ο Ψευδοπλούταρχος παραδίδει μια διαφορετική εκδοχή, κατά την οποία ο Κιθαιρών ήταν ένας όμορφος βοσκός, τον οποίο ερωτεύθηκε η Τισιφόνη, μία από τις Ερινύες. Καθώς, όμως, την περιφρόνησε, η Ερινύα έστειλε εναντίον του Κιθαιρώνα φίδι από την κόμη της, το οποίο σκότωσε τον βοσκό. Σύμφωνα με τον Ψευδοπλούταρχο (ό.π.), υπάρχει και μία τρίτη παράδοση, η οποία θέλει τον Κιθαιρώνα άπληστο και σκληρό άνδρα, που σκότωσε τον πατέρα του και αποπειράθηκε να γκρεμίσει τον αδελφό του, τον μειλίχιο Ελικώνα, από βράχο. Οι θεοί μεταμόρφωσαν τα δύο αδέλφια στα ομώνυμα βουνά: ο Ελικών, εξαιτίας της πραότητας του χαρακτήρα του, έγινε ενδιαίτημα των Μουσών, ενώ ο ασεβής Κιθαιρών των Ερινυών.