Τα Μέγαρα είναι κτισμένα πάνω σε δύο λόφους, τον δυτικό, που πήρε το όνομα του βασιλιά Αλκάθους, και τον ανατολικό, που πήρε το όνομα του βασιλιά Καρ, από την αρχαιότητα. Οι Μεγαρείς έφτασαν στη μεγαλύτερη ακμή τους από τον 8ο έως τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., περίοδο κατά την οποία ίδρυσαν πολυάριθμες αποικίες σε Ανατολή και Δύση. Πολλοί επιφανείς άνδρες συνέδεσαν το όνομα και την επιστημονική τους σταδιοδρομία με την ιστορία των Μεγάρων. Οι κυνικοί φιλόσοφοι έγραψαν για τους Μεγαρείς ότι «κτίζουν σπίτια σαν να μην πρόκειται να πεθάνουν ποτέ και τρώνε σαν να είναι το τελευταίο τους γεύμα». Στην περιοχή, σώζονται η περίφημη Κρήνη του Θεαγένη, καθώς και το ιερό σπήλαιο της θεάς Δήμητρας. Το 146 π.Χ. τα Μέγαρα προσαρτήθηκαν στην αυτοκρατορία της Ρώμης. Κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, η πόλη συνέχισε να έχει σημαντική κατοίκηση, όπως προκύπτει από τα σωζόμενα μνημεία, καθώς και αξιοσημείωτη εμπορική δραστηριότητα. Λίγο πριν την Επανάσταση του 1821, αρκετοί Μεγαρίτες μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία. Στα απομνημονεύματά του, ο στρατηγός Μακρυγιάννης αναφέρεται συχνά στους Μεγαρίτες και στην παλικαριά τους. Το μόνο σωζόμενο μνημείο από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας είναι το λεγόμενο «Τείχος» στην περιοχή Αγία Τριάδα. Στην περιοχή του μεγαρικού κάμπου σώζονται δεκάδες εξωκκλήσια εκατοντάδων χρόνων, καθώς και παρεκκλήσια στον λόφο Αλκάθους.

Μετά την Επανάσταση, το 1832, τα Μέγαρα αποτέλεσαν την έδρα της κυβέρνησης του Κωλέττη, ο οποίος είχε προτείνει την πόλη για πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922,δημιουργήθηκε νοτίως η συνοικία Μελί και ανατολικά η Νέα Πέραμος, που αργότερα ανεξαρτητοποιήθηκε ως κοινότητα. Η νέα πόλη, κτισμένη πάνω στην παλιά, απέχει γύρω στα 2 χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Εκτός από την πόλη, ο Δήμος Μεγαρέων περιλαμβάνει και τους οικισμούς Αλεποχώρι, Κινέττα, Λάκκοι Καλογήρου, Βλυχάδα, Αγία Τριάδα και Πάχη (επίνειο των Μεγάρων). Στην πόλη λειτουργούν κέντρο υγείας, ειρηνοδικείο, εφορία, δασαρχείο, τμήμα Αστυνομίας, Τροχαία, εννέα δημοτικά σχολεία, τρία γυμνάσια, δύο γενικά λύκεια, τεχνικό λύκειο, τεχνική σχολή, τρεις παιδικοί σταθμοί, δημοτική βιβλιοθήκη, δημοτικό θέατρο, αρχαιολογικό μουσείο, ΚΑΠΗ, φιλαρμονική, η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης, η Δημοτική Επιχείρηση Παραγωγής Οργανοχουμικού Λιπάσματος και αυτοκινητοδρόμιο. Οι Μεγαρίτες ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, την αμπελουργία και την πτηνοτροφία, με μεγάλεμονάδες παραγωγής. Κάθε Δευτέρα του Πάσχα αναβιώνει στα Μέγαρα ένα έθιμο με πανάρχαιες ρίζες, τα «Ρουσάλια». Ομάδες νέων γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας και χορεύοντας κυκλικά.

Ο πρώτος του χορού κρατά ένα κοντάρι με λουλουδένιο σταυρό στην κορυφή και ένα μεταξωτό μαντήλι αντί για σημαία. Ο τελευταίος του χορού κρατά ένα καλάθι. Οι νοικοκυρές δίνουν στον τελευταίο κόκκινα αβγά, γλυκά και χρήματα. Την Τρίτη του Πάσχα τελείται το έθιμο του χορού της Τράτας. Κοπέλες ντυμένες με την παραδοσιακή μεγαρίτικη στολή, την κατηφένια, και στολισμένες με πλούσια κοσμήματα, χορεύουν πιασμένες με τα χέρια χιαστί στην πλατεία του Αγίου Ιωάννου του Γαλιλαίου ή Χορευταρά. Τις συνοδεύουν μουσικοί παίζοντας τραγούδια σε αργούς, κυρίως, ρυθμούς. Ο χορός της Τράτας έλκει την καταγωγή του από τον αρχαίο τελετουργικό χορό των πεπλοφόρων παρθένων, όπως βρέθηκε σε τοιχογραφία, στα Υβλαία Μέγαρα, την αποικία των αρχαίων Μεγαρέων στη νότια Ιταλία. Στην τοιχογραφία φαίνονται οι γυναίκες πιασμένες χέρι-χέρι με τον ίδιο τρόπο, όπως και σήμερα. Ο χορός λάμβανε χώρα προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και των ολυμπιονικών. Τέλος, το απόγευμα της παραμονής της Πρωτομαγιάς, οι αρραβωνιασμένες κοπέλες, ντυμένες με την παραδοσιακή νυφική ενδυμασία, προσφέρουν στη μητέρα του μνηστήρα τους ένα στεφάνι με λουλούδια, σε ένδειξη σεβασμού. Μαζί με το στεφάνι προσφέρουν μια στολισμένη κουλούρα ψωμιού, κόκκινα αβγά και κουλούρια του Μάη. Οι κοπέλες συνοδεύονται από φίλες, οι οποίες κρατούν εναλλάξ το βαρύ στεφάνι στη διαδρομή. Επίσης, σύμφωνα με το έθιμο, είναι υποχρεωτικό να συνοδεύονται από ένα αγόρι προεφηβικής ηλικίας, που κρατά ένα μπουκάλι με κόκκινο κρασί, το οποίο παραδίδει στον πατέρα του μνηστήρα. Ο δήμαρχος της πόλης υποδέχεται τις κοπέλες στην κεντρική πλατεία και τους προσφέρει μια ανθοδέσμη και ένα αναμνηστικό κόσμημα συλλεκτικής αξίας. Οι Μεγαρίτες και οι Μεγαρίτισσες στέκονται στα πεζοδρόμια, για να θαυμάσουν τους «Μάηδες» που περνούν.